Miasto hanzeatyckie: Braniewo nad Pasłęką

Tego szukamy w Braniewie

Przekonaj się, co kryje się pod najczęściej wyszukiwanymi frazami internautów, takimi jak: Braniewo, pogoda Braniewo, praca Braniewo, basen Braniewo, ZSB Braniewo.

Jeśli jesteś osobą, która chce dowiedzieć się czegoś więcej o Braniewie, tutaj możesz przeczytać kilka słów o jego historii oraz zerknąć w aktualności w Twoim Mieście.

W roku 1565 biskup warmiński kardynał Stanisław Hozjusz sprowadził jezuitów do Braniewa, gdzie ci założyli kolegium wraz z gimnazjum, seminarium diecezjalne i seminarium papieskie, uczyniwszy z miasta istotny ośrodek edukacyjny. W celu wspierania oświaty powstała oficyna drukarska (1598–1773) najpierw prowadzona przez prywatnych rzemieślników, a później zakupiona przez zakon pod koniec XVII wieku.

W początkach XVIII wieku Braniewo dotknęła epidemia dżumy (1709 r.), a całe stulecie charakteryzowało się stagnacją gospodarczą i narastającym zagrożeniem ze strony nowo powstałego Królestwa Prus. W wyniku I rozbioru Polski w 1772 r. miasto przeszło pod panowanie Hohenzollernów, stając się stolicą powiatu w prowincji Prusy Wschodnie.

Pod koniec XVIII wieku miało miejsce pewne ożywienie gospodarcze w Braniewie. Collegium Hosianum zostało zlikwidowane w 1780 r., zastąpione przez Gymnasium Academicum (1781–1818), które później przekształcono w Królewskie Liceum Hosianum (1821 r.), a ostatecznie w Królewskie Państwowe Gimnazjum Akademickie (1912 r.), istniejące do 1945 r.

W początkach XIX wieku wojny napoleońskie przyniosły miastu znaczne ubóstwo. W połowie XIX wieku poprowadzono przez Braniewo linię kolejową, łączącą je bezpośrednio z Malborkiem i Królewcem, co ostatecznie pozbawiło miasto znaczenia portowego. Życie gospodarcze skupiło się na drobnym przemyśle i rzemiośle. W 1887 r. powstała tu pierwsza w Prusach Wschodnich Szkoła Rolnicza. Braniewo pełniło funkcję ośrodka administracyjnego dla północnej Warmii (powiat w rejencji królewieckiej).

Miasto uniknęło zniszczeń podczas I wojny światowej. W 1939 r. Braniewo miało ponad 18 tysięcy mieszkańców. Niemniej w styczniu 1945 r., zdobyte przez Armię Czerwoną, doznało katastrofalnych zniszczeń, obejmujących obie starówki i zakłady przemysłowe. Większość dotychczasowej populacji została ewakuowana lub uciekła przed nadchodzącym wrogiem, zastąpiona stopniowo przez osadników polskich. Pomimo strat przekraczających 80% zabudowy Braniewo od 1945 r. ponownie znalazło się w granicach Polski, licząc obecnie 17,5 tysiąca mieszkańców (stan na 2012 rok). Miasto pozostało centrum administracyjnym powiatu (z przerwą w latach 1975–1998), początkowo w województwie olsztyńskim (do 1975 r.), później elbląskim (w latach 1975–1998), obecnie zaś województwa warmińsko-mazurskiego (od 1999 r.) [dane statystyczne].

Początki średniowiecznego Braniewa (Brandenburga) datują się na podbój Prus przez Zakon Krzyżacki około 1240 r. Wtedy to zakonnicy wzniesli drewniany zamek nad rzeką Pasłęką, wokół którego rozwinęła się osada targowa. Już w 1254 r. osada ta otrzymała prawa miejskie wzorowane na prawie lubeckim. Pierwsi osadnicy przypłynęli głównie z północnych Niemiec. Jednak w 1260 r. miasto zostało zniszczone przez Prusów podczas ich buntu. Odbudowano je, zakończoną w 1280 r. wzniesieniem zamku biskupiego i przywróceniem praw miejskich w 1284 r. W okresie od 1278 do 1370 r. Braniewo było pierwszą stolicą biskupiego księstwa Warmii. Miejsce to było rezydencją biskupów, a czasami także kapituły. Później jednak siedziba biskupów została przeniesiona do Lidzbarka Warmińskiego, a kolegium do Fromborka. W 1342 r. na drugim brzegu Pasłęki założono Nowe Miasto Braniewo, które jednak nie osiągnęło takiego rozwoju jak Stare Miasto, pozostając niewielką, rzemieślniczo-rolniczą osadą. Oba miasta zachowały swoją odrębność aż do I rozbioru Polski w 1772 r., kiedy to zostały administracyjnie połączone przez Prusaków.

Przez wieki Braniewo pełniło rolę „warmińskiego okna na świat” jako miasto portowe z prawem składu. Od połowy XIV wieku należało do Hanzy, będąc jednym z sześciu miast w całych Prusach, a jedynym na Warmii, które miało to honorowe przywileje. Głównym produktem eksportowym było len. W czasie wojny trzynastoletniej (1454–1466) mieszczanie Starego Braniewa aktywnie wspierali Związek Pruski, dążący do przejścia spod władzy Krzyżaków pod panowanie polskiego króla Kazimierza IV Jagiellończyka. Po zakończeniu wojny, na mocy pokoju toruńskiego, Braniewo wraz z całą Warmią stało się częścią Prus Królewskich.

Po przejściu pod zwierzchnictwo Polski Braniewo było czwartym co do wielkości miastem portowym w monarchii jagiellońskiej (po Gdańsku, Toruniu i Elblągu). Jednakże zmienne warunki geograficzne, takie jak zamulanie głębi bałgijskiej i toru wodnego przez Zalew Wiślany, oraz konkurencja ze strony potężniejszych sąsiadów, zwłaszcza mieszczan z Elbląga i Królewca, przyczyniły się do utraty przez miasto znaczenia morskiego.